ESG en CSRD: wat moet je ermee als mkb?

In de volksmond wordt al gesproken over ESG en ESG-beleid, maar het is goed om het plaatje scherp te hebben. ESG is namelijk het raamwerk waarmee bedrijven verantwoording kunnen afleggen over hun niet-financiële prestaties. Op dit moment is er namelijk al wetgeving voor bepaalde beursgenoteerde ondernemingen om over hun niet-financiële prestaties (volgens de NFRD) verslag te doen.

Het Non-Financial Reporting Directive (NFRD) is de voorloper van de CSRD. De EU heeft de Green Deal afgesproken met als doelstelling om in 2050 klimaatneutraal te zijn. Eén van de uitvloeisels hiervan is de CSRD, als opvolger van de NFRD.

Deze richtlijn van de EU gaat veel verder en dieper dan de NFRD. ESG gaat als raamwerk gebruikt worden om hierover te rapporteren. De Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) is een richtlijn waarin staat dat steeds meer bedrijven vanaf 2024 verplicht worden te rapporteren over hun impact op de mens en op het klimaat.

E van Environmental
Bij de E van environmental kun je denken aan klimaatverandering (opwarming van de aarde met niet meer dan 1,5 graden conform verdrag Parijs), vervuiling, watergebruik, biodiversiteit, het gebruik van grondstoffen en het hergebruik hiervan (circulair). Bij de rapportage omtrent de uitstoot wordt een onderscheid gemaakt in drie gradaties.

• Directe uitstoot binnen de organisatie, bijvoorbeeld middels machines en transportmiddelen.
• Uitstoot door partijen waar de ondernemer de energie heeft ingekocht, dit is dus al indirect.
• Al de andere uitstoot binnen de keten. Deze laatste post is erg lastig in kaart te brengen en hierbij moet ook gebruik worden gemaakt van aannames.

S van Social
Bij het aspect Social kun je denken aan de arbeidsomstandigheden van eigen medewerkers, ingehuurde medewerkers of werknemers elders in de waardeketen. Getroffen gemeenschappen en de consument en eindgebruiker.

Een bekend voorbeeld is kinderarbeid bij het maken van telefoons en kleding. Hierbij wordt dan niet alleen gekeken of jouw eigen organisatie hiervan gebruikmaakt, maar ook de bedrijven waar je inkoopt.

G van Governance
Dit is met name hoe het bestuur de onderneming aanstuurt. Hoe is de gedragscode, de interne controle, wat wordt er gedaan aan risicobeheer en hoe is de cultuur? Worden er maatregelen genomen tegen omkoping en corruptie? Wordt er gelobbyd? Dat zijn vragen waar dit aspect op ingaat.

De CSRD-richtlijn geldt niet in één keer voor alle bedrijven in de EU. Uiteindelijk gaat dat wel de bedoeling zijn. Om een idee te geven: voor Nederland vallen nu onder de NFRD-richtlijn zo’n honderd bedrijven. Deze bedrijven, Organisaties van Openbaar belang – beursgenoteerde bedrijven – zullen als eerste over hun boekjaar 2024 verslag moeten doen volgens de CSRD.

Dan volgen voor het boekjaar 2025 de grote bedrijven en in 2026 volgen dan nog enkele andere categorieën bedrijven. In het voorstel staat nog niet wanneer dit voor de kleine en middelgrote mkb-bedrijven gaat gelden. De verwachting is overigens wel dat ook voor hen in de toekomst op enige wijze een rapportageverplichting gaat gelden.

De dubbele materialiteit in de CSRD-richtlijn werkt twee kanten op: Je hebt het ‘inside-outperspectief’ en het ‘outside-inperspectief’.

Bij het inside-outperspectief heb je het over de impact van je bedrijf op het milieu (bijdrage in de energietransitie) en de maatschappij (verminderen van armoede door een faire inkoopprijs te betalen). Dit kan dus zowel een positieve als negatieve impact zijn.

Bij het outside-inperspectief heb je het over de impact van de omgeving op het bedrijf. Dus wat is het gevolg van droogte of waterschaarste op de bedrijfsvoering? Een belangrijk aspect in de CSRD-richtlijn is ook dat dit gaat over de gehele keten waarin de onderneming werkzaam is.

Dus als een onderneming arbeidsomstandigheden heeft gekozen als een onderdeel van de ESG zal de onderneming zowel aan de inkoop- als aan de verkoopkant moeten beschrijven hoe de keten omgaat met de arbeidsomstandigheden. Dat maakt dat de CSRD-richtlijn ver en diep gaat qua verslaglegging en dus ook voor de strategievorming en rapportagesystemen.

Naast ESG hoor je vaak de term SDG’s. De SDG’s komen uit het programma van de Verenigde Naties (VN) en zijn geformuleerd om in 2030 duurzame groei / ontwikkeling te realiseren. SDG staat voor ‘Sustainable Development Growth’.

De VN heeft zeventien doelstellingen geformuleerd om tot een duurzame groei te komen. Het gaat nu te ver om de zeventien doelstellingen te behandelen, maar enkele doelstellingen zijn: einde aan armoede, einde aan honger en gezondheid en welzijn.

SDG’s zijn doelstellingen, geformuleerd door de VN, terwijl ESG het raamwerk is voor rapportage en daarmee ook een ratingsysteem is om de scores van ondernemingen op het gebied van milieu, sociaal en bestuur te meten. De SDG’s kunnen gebruikt worden in het ESG-beleid van ondernemingen. Omdat de SDG’s prima onderverdeeld kunnen worden in de drie pijlers van ESG.

Tevens zal voor iedere sector een aantal prominente SDG’s bepaald worden. Ondernemingen zullen in hun ESG-beleid hierop aansluiten omdat dat binnen de sector gebruikelijk is en je als bedrijf een belangrijke doelstelling niet wilt missen.

ESG-score: vergelijking Tesla en Mercedes
Is het dan zo dat Tesla op de ESG-score heel goed scoort omdat ze elektrische auto’s maken en Mercedes bijvoorbeeld heel laag, omdat zij met name traditionele auto’s produceren? Bij ESG wordt naar meer gekeken dan alleen het klimaat. Tesla heeft bijvoorbeeld matig gereageerd op sterfgevallen met zelfrijdende auto’s. Tevens gaan er geluiden over slechte arbeidsomstandigheden en discriminatie in fabrieken. Daarnaast is de score op het gebied van management niet al te hoog.

Bij Morningstar heeft Tesla een score van 28,6 (medium risk). Mercedes scoort met 22.1 beter dan Tesla. Een lage score is beter namelijk. Zij scoren minder op het gebied van uitstoot, maar scoren wel erg goed op het gebied van management. Tevens zijn de vakbonden in Duitsland (Mercedes) sterker dan in de Verenigde Staten (Tesla) wat mogelijk heeft bijgedragen aan betere arbeidsomstandigheden.

Impact van een goede of slechte score
S&P Global heeft in 2022 besloten om Tesla te verwijderen uit haar duurzaamheids-ETF. Dit betekent dat er minder geld wordt geïnvesteerd in Tesla en dat heeft een negatief effect op de beurskoers. ESG is in het verleden ontstaan bij religieuze stichtingen die hun geld op een verantwoorde manier wilden beleggen.

Je kunt je waarschijnlijk wel voorstellen dat zij niet in de gok- of wapenindustrie willen beleggen. Middels een ESG-score wordt voor een potentiële belegger duidelijk hoe een bedrijf hierop scoort en dit kan worden meegenomen in de keuze om wel of niet in het bedrijf te investeren. Er wordt verondersteld dat duurzame bedrijven op langere termijn beter presteren.

Het verzamelen van informatie voor de ESG-rapportage is een uitdagende klus. Veel informatie met betrekking tot het ‘environmental’ gedeelte is nog niet beschikbaar en zal dus moeten worden vastgelegd. Voor de sociale component is waarschijnlijk al veel informatie beschikbaar bij de eigen HR-afdeling.

Hier ligt de uitdaging waarschijnlijk meer op het verkrijgen van deze informatie van leveranciers die betrokken zijn in de waardeketen. Voor wat betreft governance ligt de uitdaging vanwege de dubbele materialiteit mogelijk meer op het niveau over welke onderdelen je wil rapporteren.

Het is de vraag of we in staat zijn om beslissingen te nemen waar wij pas over twintig jaar profijt van hebben. Een CEO wordt over het algemeen afgerekend over een periode van 5 jaar. Als de arme gebieden in de wereld overstromen door het gevolg van klimaatverandering zullen bedrijven hierdoor geen prikkel hebben om te veranderen.

Pas als bedrijven die op lange termijn een negatief effect hebben op de aarde hiervoor een financiële boete moeten betalen, ontstaat een prikkel op korte termijn. Mogelijk ontstaat er dan licht aan de horizon. Middels een ESG-rapportage wordt wél inzichtelijk hoe bedrijven presteren, dus mogelijk is dit een eerste stap.

Dat is hetgeen dat nu in de richtlijn staat. En dat betekent nogal wat voor ondernemers die verplicht worden om volgens de CSRD-richtlijn te rapporteren. Als faire beloning van je personeel één van de ESG-onderwerpen van je bedrijf is, zal je dat ook van je ketenpartners op enige manier moeten opvragen.

Voor de kleine en middelgrote ondernemingen geldt nog geen wettelijke verplichting. Echter, het mkb gaat hier zeker al veel eerder mee te maken krijgen. Dat heeft met de inhoud van de regelgeving te maken en dat komt met name door de dubbele materialiteit. We noemen hier 2 voorbeelden waaruit blijkt dat ook het mkb al veel eerder de effecten van deze regelgeving gaat ondervinden:

• Grote bedrijven moeten hun keten in kaart brengen en van hun hele keten data verzamelen. Als mkb-bedrijf ben je onderdeel van een keten. De verwachting is dat grote ondernemingen bij mkb-ondernemingen gegevens zullen gaan opvragen, zodat de grote ondernemingen kunnen rapporteren. De mkb-klant zal dus te maken krijgen met een uitvraag van gegevens.
  
• Ook is de verwachting dat grote bedrijven als onderdeel van hun strategie hun minimumeisen (denk aan een keurmerk etc.) gaan bepalen en daar zal je als mkb-onderneming aan moeten voldoen om een afnemer niet kwijt te raken. Om een idee te geven, Josh V (kledingmerk) stelt aan al haar toeleveranciers verplicht dat zij over een bepaald keurmerk beschikken of in de audit voor een keurmerk zitten. Je kan raden wat voor gevolgen dit heeft als je als toeleverancier hier niet (meer) aan voldoet.
  
• Banken en financiële instellingen moeten al snel voldoen aan de CSRD en hebben ook hun eigen ‘groene doelstellingen’.
  
• De verwachting is ook dat je voor het verkrijgen van financieringen als voorwaarde een CSRD-beleid moet hebben om aan voorwaarden te voldoen. Is deze niet of onvoldoende aanwezig? Dan kan dat gevolgen voor de prijs van het geld hebben. Deze ontwikkeling zien we bijvoorbeeld ook al bij Corporate finance waarbij CSRD een onderdeel van het due diligence-onderzoek is en wat een waardedrukkend effect kan hebben als deze niet of onvoldoende is ingevuld door een onderneming.

Dat hangt af van de situatie. Vanuit wet- en regelgevingperspectief duurt het nog een aantal jaar voordat het ook een wettelijke verplichting voor het mkb gaat worden. Dus vanuit deze hoek is niet direct actie nodig. Echter, de wereld om je onderneming heen, gaat wel in deze richting veranderen en daar moet je als ondernemer op voorbereid zijn.

Zoals gezegd, als je aan grote ondernemingen levert, zal vroeg of laat vanuit hen de vraag bij je terecht komen om bepaalde registraties aan te leveren, om deze partijen in staat te stellen aan hun ESG-verplichting te voldoen.

Verder verwachten we bij Moore MKW een toename van het moeten voldoen aan keurmerken of minimumkwalificaties. Ook vanuit de financieringshoek of vanuit de transactiepraktijk is nu al een sterke ESG-prikkel te zien. Dus ja, direct of indirect gaat ook het mkb hier de gevolgen van ondervinden.